عزت نفس، اضطراب و افسردگی در نوجوانان (مطلب ارسالی)

عزت نفس نوجوانان: عزت نفس پایین در نوجوان باعث بروز احساسات منفی نسبت به خود می‌شود. عزت نفس از صفات مهمی است که هر فرد باید آن را دارا باشد. عزت نفس از ایمان داشتن به توانایی‌های خود می‌آید و برای رسید به شکوفایی لازم است. این امر از اساسی‌ترین عوامل مطلوب رشد در کودکان و نوجوانان به حساب می‌آید. همه پدر و مادرها تمایل دارند فرزندانی با اعتماد به نفس بالا داشته باشند. نوجوانی که از عزت نفس خوبی برخوردار است رابطه بهتری با دیگران دارد، از شکست‌های خود پله برای موفقیت می‌سازد، هویت مستقلانه تری دارد، از زندگی لذت بیشتری می‌برد و مصمم‌تر در مسیر خودشکوفایی قدم می‌گذارد. با آگاهی از راه‌های افزایش عزت نفس در نوجوانان می‌توانیم به تقویت آن‌ها در این زمینه کمک شایانی کنیم. 

 

اهمیت عزت نفس در نوجوانان

عزت نفس برای روح و روان  به مانند سیستم دفاعی برای جسم عمل می‌کند. این احساس به ما کمک می‌کند تا با مشکلات بهتر مواجه شویم، سختی‌ها را پشت سر بگذاریم، رابطه بهتری با همسالان خود داشته باشیم، راحت‌تر از دیگران کمک بگیریم و برای رسیدن به اهدافمان، منطقی ترین راه را انتخاب کنیم. عزت نفس کمک می‌کند تصویر ذهنی بهتری از خود داشته باشیم و خودمان را همانگونه که هستیم بپذیریم. اتفاقات روزانه و بالا پایین‌های زندگی تاثیر مستقیم بر روحیه و احساسات ما دارد. کسانی که از عزت نفس سالمی برخوردار هستند تمام اتفاقات را یک تجربه می‌دانند. اما درمقابل افرادی که عزت نفس پایینی دارند هر اتفاق بدی آن‌ها را دگرگون می‌کند و از زندگی دلسرد می‌نمایند. از همین جهت داشتن عزت نفس در نوجوانان امری حیاتی برای گذراندن این دوره حساس رشدی محسوب می‌شود.

نشانه های نوجوانی که عزت نفس پایینی دارد:

افسردگی

اضطراب

گوشه گیری

پرخاشگری نوجوانان

شکایات جسمانی

کاهش سلامت جسمی و روحی

تمایل به تنهایی

احساس تنهایی در جمع

عدم رضایت از عملکرد و نتیجه فعالیت‌هایش

عدم موفقیت

نداشتن احساس رضایت از شغل و تحصیل

تمایل به شکست

دامن زدن به افکار منفی

فاجعه سازی از یک مورد کوچک

ترس از شروع کاری

نداشتن استقلال

نداشتن مسئولیت پذیری

احساس ناکامی و سرخوردگی

روش‌های افزایش عزت نفس در نوجوانان

ایده آل گرایی را کنترل کنید

افرادی که کمال‌گرا هستند باید تمامی کارهایشان را به نحو احسن و صد در صد انجام دهند، آن‌ها اگراحساس رضایت کمتری از نتیجه کار داشته باشند و به اصطلاح از کاری به جای نمره 20 نمره 19 بگیرند، تمام آن زحمت‌ها را نادیده می‌گیرند. در این شرایط اگر به جای تمرکز بر ایده آل گرایی و بدون نقص بودن، تمرکز خود را بر هدف اصلی قرار دهید، احساس رضایت بیشتری از عمکردتان دارید. همچنین در این شرایط عزت نفستان کاهش پیدا نمی‌کند.

اشتباهات را پشت سر بگذارید

از اشتباهاتی که انجام دادید درس بگیرید و خودتان را برای انجام آن‌ها ببشخید.

خودتان را برای اشتباهاتتان سرزنش نکنید

اشتباهتتان را دائما در ذهنتان مرور نکنید و برای انجام آن‌ها خود را سرزنش کنید. این اشتباهات برای شما تجربه می‌شود تا در موقعیت‌های بعدی بهتر عمل کنید.

راجب خود افکار منفی نداشته باشید

به جای تمرکز بر افکار منفی، فعالیت‌هایی که در آن خوب هستید را در ذهنتان بولد کنید. آن‌ها را بر روی کاغذ بنویسید و جلوی چشمتان قرار دهید. در زمان هجوم افکار منفی، به یاد فعالیت‌هایی که یادداشت کردید بیافتید و از این افکار دوری کنید.

کارهای جدید را امتحان کنید.

فعالیت و حرفه‌هایی که احساس می‌کنید در آن موفق می‌شوید را امتحان کنید. زمانی که مهارت عملی را پیدا می‌کنید احساس رضایت از خودتان بیشتر می‌شود.

انجام کارهای خیر و کمک دوستانه

در حد توان خود کار مثبت انجام دهید. برای مثال به دوستانتان درس‌هایی که در آن قوی هستید را آموزش بدهید. هنگامی احساس مفید بودن در جامعه داشته باشید، اعتماد به نفس بالاتری هم دارید.

یاد بگیرید چه کارهایی قابل تغییر هستند و چه عواملی غیر قابل تغییر

مسائلی مانند محل به دنیا آمدن، پدر و مادر، رنگ چشم، ظاهر، وضعیت جسمانی، تولد و .. از عوامل انتسابی هستند که قابل تغییر نیستند. اما اگر از اضافه وزن خود ناراضی هستید می‌توانید با رژیم سلامتی و ورزش این موضوع را تغییر دهید.

ورزش روزانه را در برنامه خود قرار دهید

ورزش باعث ترشح هورمون های اندورفین و سرتونین می‌شود که آرامش و شادی را در بدن شما تزریق می‌کند. با انجام ورزش روزانه استرس و افکار منفی از شما دور می‌شود و حال بهتری نسبت به شرایط خود دارید. ورزش علاوه بر این که روحیه نوجوان را بهبود می‌بخشد وضعیت ظاهری او را هم در حالت خوبی قرار می‌دهد. این امر تاثیر مستقیم بر افزایش اعتماد به نفس نوجوانان دارد.

از مشاوره نوجوان کمک بگیرید

موارد گفته شده تنها بخشی از روش‌های افزایش اعتماد به نفس  نوجوانان بود. اما برخی از افراد با رعایت تمام این نکات باز هم سراسر حس منفی هستند و عزت نفس پایینی دارند. آن‌ها خودشان را کمتر از دیگران می‌بینند و توانایی های خود را باور ندارند. در این شرایط بزرگ‌ترین کمک، مراجعه به مشاوره نوجوان است. روانشناس با بررسی علت بروز این افکار و دلایل کاهش اعتماد به نفس در نوجوان، به او برای اصلاح رفتار و نوع دیدگاه کمک می‌کند. همچنین با آموزش مهارت‌های متفاوت، عزت نفس را در فرد بالا می‌برد.

اضطراب در نوجوانان

اضطراب نوجوانان می‌تواند با علائمی مانند گوشه‌گیری، ترس و ناراحتی خودش را نشان دهد.

تجربه احساس اضطراب و استرس در همه افراد امری طبیعی به شمار می‌رود و هیچ کسی نیست که اصلا آن را تجربه نکرده باشد. اما اگر اضطراب به قدری بالا رود که بر تمام عملکردهای ما تاثیر منفی بگذارد، از حالت طبیعی خارج می‌شود و در این شرایط باید برای درمان آن اقدام کرد. نوجوانان به دلایل مختلف محیطی و جسمی در اضطراب‌های متفاوتی به سر می‌برند. تمام شدن دوران کودکی، رویارویی با مسئولیت‌های بزرگ‌تر، تغییرات جسمی، به هم ریختن هورمون‌ها و مخصوصا در حال حاضر قرار داشتن در شرایط کرونا از عوامل مهم ایجاد اضطراب در نوجوانان به شمار می‌رود.

اضطراب عموما به شکل ناراحتی، نگرانی، افرایش ضربان قلب، معده درد، تهوع، سر درد و تنفس سریع خودش را نشان می‌دهد. ادامه دار شدن احساس اضطراب در نوجوانان سبب ایجاد مشکلات متعدد روحی و جسمی برای او می‌شود. والدین وظیفه دارند در این دوره حساس توجه ویژه‌ای به فرزند خود داشته باشند و در صورت مشاهده علائم اضطرابی به مشاوره نوجوان برای کمک به فرزندشان مراجعه کنند.

علائم و نشانه‌های اضطراب در نوجوانان

نشانه‌های جسمانی

واکنش‌های فیزیکی دربدن در زمان تجربه اضطراب به شکل‌های تهوع، سرگیجه، سردرد، تنگی نفس، لرز کردن، تپش قلب، ناراحتی در قفسه سینه، خشکی دهان، تکرر ادرار، عرق کردن، دل پیچه و کم اشتهایی، خودش را نشان می‌دهد.

نشانه‌های شناختی

تصمیمات غیرمنطقی، عدم تمرکز، قضاوت‌های نادرست، احساس خشم، ضعف عمکلرد، دیدگاه منفی، دلشوره، ناراحتی از نشانه‌های شناختی اضطراب به شمار می‌رود.

نشانه‌های رفتاری

تغییرات در خواب، کاهش و افزایش اشتها، آشفتگی، ناخن جویدن، پوست لب را کندن، فریاد و پرخاشگری از نشانه‌های رفتاری اضطراب می‌باشد.

نشانه‌های خلق و خو

گوشه‌گیری، تمایل به تنهایی، بی‌قراری، ناراحتی، احساس افسردگی، بی‌علاقگی به کارهای مورد علاقه، عصبانیت ناگهانی بخشی از نشانه‌های اضطراب نوجوانان محسوب می‌شود.

انواع اختلال اضطراب

هراس اجتماعی

اختلال هراس عمومی

فوبیای خاص

اختلال هراس

اضطراب جدایی

دلایل شایع ایجاد اضطراب در نوجوان

والدین انتظارات زیادی از فرزند خود دارند.

نوجوان تحت تاثیر موقعیت ترسناک و تهدید آمیز است.

اختلال افسردگی در نوجوانان

بلوغ جسمانی

تاثیرات دوران کودکی ناسالم

عزت نفس کم

اعتماد به نفس ناکافی

شرایط بد اقتصادی

شرایط آشفته خانه

شرایط نامطلوب برای زندگی

فشار مدرسه و شرایط تحصیل

رقابت ناسالم با فامیل یا دوستان

اشکال در مدیریت زمان

روابط احساسی و تمایل به برقراری رابطه با جنس مخالف

رویدادهای ناگوار مانند از دست دادن، زلزله، سیل و…

اتفاقات تلخ مانند سانحه تصادف و..

تغییرات بزرگ مانند مهاجرت، طلاق والدین و..

فشار دوستان برای استفاده از دخانیات

تعارض یا تجاوز جنسی

ورود به زندگی اجتماعی

عدم رضایت از ظاهر و شرایط جسمانی

افت تحصیلی

درمان اضطراب نوجوانان

روش‌های کاربردی متعددی برای درمان اضطراب و استرس نوجوانان وجود دارد که به برخی از مهم‌ترین آن‌ها می‌پردازیم.

حمایت والدین

یکی از مهم‌ترین و تاثیر گذارترین راهکارهای کاهش اضطراب نوجوان، حمایت همه جانبه والدین از فرزندشان است. نوجوانان در سن بلوغ دوران بحرانی خاصی را سپری می‌کنند که تا به حال تجربه نکرده‌اند. آن‌ها در عین حال که نیاز به توجه و محبت اطرافیان علی الخصوص والدین خود دارند، از طرفی دوست دارند هویت مستقل خود را با نشان دادن غروری کاذب و دوری از عواطف نشان‌ دهند. نوجوان در این سن سرشار از سوال و تجربه احساسات جدید است. او با چالش‌های متعددی رو به رو می‌شود و با روبه رو شدن با مسئولیت‌های جدید، اضطراب شدیدی را تجربه می‌کنند.

در این شرایط والدین در اولین قدم باید علت اضطراب را ریشه یابی کنند سپس برای رفع آن اقدام کنند. والدین باید رابطه‌ای صمیمی و دوستانه با فرزند خود برقرار کنند تا نوجوان با پدر و مادر خود احساس راحتی داشته باشد. او باید بتواند احساساتش را بیان کند و بداند در هر شرایطی شما پشت و پناه او هستید. در این حالت نوجوان حتی اگر منجر به خطایی هم شود، اولین نفر با خودتان مطرح می‌کند و اضطراب دیگری به مجموعه حس‌های منفی‌اش اضافه نمی‌شود.

ورزش روزانه

بدن انسان در زمان انجام فعالیت‌های ورزشی اندروفین ترشح می‌کنند و این هورمون احساس آرامش را در فرد به وجود می‌آورد و استرس را کاهش می‌دهد. پیاده روی روزانه یا قرار دادن یک رشته ورزشی در برنامه هفتگی به سلامت روان و جسم کمک شایانی می‌کند.

تعامل و گفتگو با دیگران

نوجوان در این سن هرچقدرم که با والدین خود صمیمی باشد نیاز دارد با همسالان خود درد و دل کند و تعاملات اجتماعی داشته باشد. صحبت همدلانه با دوستان تا حد زیادی خاطر او را آسوده می‌کند و مشاهده می‌کند دوستانش هم تجربیات مشابهی از چالش‌های موجود در این سن را داشته اند. این امر در برطرف شدن اضطراب، بسیار موثر است.

کمک از مشاوره متخصص

در شرایطی که اضطراب نوجوان افزایش یافت و راهکارهای انجام شده جوابگوی کاهش استرس نبود، باید از مشاور متخصص در این زمینه کمک بگیریم. روانشناس به طور علمی علت ایجاد اضطراب را سبب شناسی می‌کند و متناسب با خود شخص و شرایط او بهترین تکنیک و راهکارهای درمانی را به فرد ارائه می‌دهد. مشاور به والدین نوجوان هم مهارت‌های ارتباطی با فرزندشان را می‌آموزد تا با برخورد صحیح اضطراب را در نوجوان کاهش دهند.

روش‌های آرام سازی

ریلکسیشن، مدیتیشن، یوگا و… به همه افراد اعم از کودک و نوجوان برای کاهش استرس کمک موثری می‌کند.

دارو درمانی

در شرایطی که روان درمانی و راهکارهای دیگر جوابگوی کاهش اضطراب نوجوان بود، باید از دارو درمانی برای کنترل آن کمک بگیریم. عموما در این موقعیت والدین بسیار نگران مصرف داروهای روانی برای فرزند خود هستند و با آن مخالفت می‌کنند. اما در شرایطی که روانپزشک دستور مصرف را لازم بداند، نباید مخالفت کنیم چراکه استفاده نکردن از دارو برای درمان، می‎‌تواند عواقبی بسیار بدتر از خوردن دارو داشته باشد.

افسردگی در نوجوانان

افسردگی نوجوانان می‌تواند خودش را با گوشه گیری نشان دهد.

رسیدن به استقلال، شکل گیری شخصیت، پیدا کردن هویت ثابت، رویارویی با مسئولیت‌های جدید، تغییرات هورمونی و شروع بلوغ همگی از عواملی هستند که نوجوان را مستعد ابتلا به افسردگی می‌کند. افسردگی در نوجوانان از شایع ترین اختلالات روانی در این سن به شمار می‌رود. درمان نشدن افسردگی در این دوره می‌تواند مشکلات دیگری را در بزرگسالی برای فرد به وجود بیاورد. افسردگی خلق و خو را بهم می‌ریزد و تمرکز را از نوجوان می‌گیرد. متاسفانه درصد بالایی از خودکشی‌های انجام شده در نوجوانان به علت افسردگی بوده است. توصیه ما به تمامی والدین این است که تمامی علائم افسردگی را به خوبی بشناسند تا در صورت مشاهده در رفتار فرزندشان، او را به پیش مشاوره نوجوان ببرند. همچنین نحوه برخورد با یک نوجوان افسرده از اهمیت بالایی در روند بهبودی برخوردار است. در ادامه به علائم و دلایل بروز از آن می‌پردازیم.

علائم افسردگی در نوجوانان چیست؟

علائم افسردگی در نوجوانان در حالات جسمی و روانی خودش را نشان می‌دهد. گاهی احساس غم یا تغییر خلق و خو به واسطه اتفاق ناگواری است که برای فرد رخ داده است. برای مثال سانحه تصادف یا از دست دادن یکی از نزدیکان. در این شرایط طبیعی است که نوجوان مدتی حال مساعدی نداشته باشد. اما اگر این روند ادامه دار شود و رفته رفته میزان آن شدت یابد و همچنین در روند زندگی روزمره خلل ایجاد کند ممکن است به افسردگی دچار شده باشد. هر شخصی که به افسردگی مبتلا می‌شود تمامی علائم را باهم ندارد و با توجه شرایط خودش برخی از این علامت‌های شایع را نشان می‌دهد.

برخی از اصلی‌ترین نشانه‌های افسردگی در نوجوانان

خلق و خوی او تغییر می‌کند.

تنهایی را به جمع ترجیح می‌دهد.

تمایل به منزوی شدن دارد.

کم حرف و ساکت می‌شود.

بی حوصله و گوشیه گیر است.

تمایلی به وقت گذرانی با همسالانش را ندارد.

احساسات غم و ناراحتی را تجربه می‌کند.

نسبت به آینده و زندگی کردن نا اامید است.

احساس بی ارزشی می‌کند.

از عزت نفس پایینی برخوردار است.

بهانه گیر می‌شود و اغلب بی دلیل گریه می‌کند.

تحریک پذیر شده و با کوچک‌ترین مشکل عصبانی می‌شود.

از اتفاقات پیش پا افتاده فاجعه‌های سهمگین در ذهن خود می‌سازد.

در انجام عملکردهای روزانه دچار اخلال شده است.

تمایلی به انجام فعالیت‌هایی که از آن‌ها لذت می برد ندارد.

دچار افت تحصیلی می‌شود.

با دوستان، اعضای خانواده و اقوام بحث و جدل می‌کند.

مدام خود را بابت اشتباهات گذشته سرزنش می‌کند.

احساس گناه و عذاب وجدان دارد.

مشکل در خوابیدن دارد.

خود را فردی شکست خورده و ناموفق می‌بیبند.

فقط مشکلات و سختی‌ها را مورد توجه قرار می‌دهد و موارد مثبت به چشمش نمی‌آید.

افکار منفی را دامن می‌زند.

پرخاشگری و پریشانی در مسائل بی اهمیت دارد.

اختلالات رفتاری در نوجوان دیده می‌شود.

فکر به خودکشی یا آسیب به خود را دارد.

توجه و تمرکزش را از دست می‌دهد.

احساس خستگی مفرط دارد و بی انرژی است.

تمایل به مصرف دخانیات، الکل و مواد مخدر را دارد.

از دردهای جسمانی مانند: سردرد، دل درد، گردن درد و.. شکایت می‌کند.

اشتهایش روند طبیعی همیشگی را ندارد. یا پرخوری عصبی دارد و یا کم خوری.

به ظاهر خود نمی‌رسد.

از آسیب رساندن به خود یا انجام کارهایی مانند تتوی بیش از اندازه یا پرسینگ‌های دردناک لذت می‌برد.

از مدرسه فرار می‌کند.

انگیزه‌ای برای هیچ فعالیتی ندارد.

علت‌های ابتلای نوجوان به افسردگی

ژنتیک : افرادی که در خانواده خود ژن افسردگی را داشته‌اند، بیشتر از افرادی که این ژن را ندارند مستعد ابتلا شدن به این بیماری می‌باشند.

هورمون‌ها: نوجوان در این سن بلوغ جسمانی را تجربه می‌کند که با تغییر هورمون‌ها همراه است. به هم ریختن هورمون‌های بدن مانند کم شدن ترشح سرتونین یا کم کاری تیروئید از دلایل بروز افسردگی در فرد به شمار می‌رود.

پیشامد تلخ و ناگوار: بروز سانحه‌ی تصادف، از دست دادن ناگهانی اطرافیان، طلاق والدین، دوری از خانواده و بلایای طبیعی از اتفاقات ناگهانی است که به ابتلای افسردگی کمک می‌کند.

آسیب دوران کودکی: تجاوز جنسی یا عاطفی، سواستفاده، بی‌مهری، دعوای پدر و مادر و.. سبب ایجاد خاطره‌ای سخت برای نوجوانان می‌شود که می‌تواند او را دچار افسردگی کند.

بی‌توجهی والدین و اطرافیان: نوجوان در سن بسیار حساسی قرار دارد که تایید و توجه دیگران را برای رسیدن به استقلال نیاز دارد. در صورتی که تربیت نوجوان توسط پدر و مادر به خوبی صورت نگیرد، احتمال افسرده شدن او وجود دارد.

مصرف مواد مخدر و دخانیات

زندگی در محلی آشفته و نابه سامان

مبتلا شدن به بیماری‌های جسمی مانند دیابت، سرطان، ام اس و…

اعیتاد به فضای مجازی و استفاده از بازی‌های کامپیوتری

مشکلات در مدرسه

درمان افسردگی

برای افسردگی درمان‌های متعددی در نظر گرفته می‌شود که تشخیص آن توسط روانشناس داده می‌شود. متخصص با انجام تست افسردگی در نوجوانان و مصاحبه بالینی در قدم اول سعی در ریشه‌ یابی این اختلال دارد. سپس تکنیک‌های روان درمانی را متناسب با شرایط و سن مراجع انجام می‌دهد. درصورت شدید بودن این اختلال و نیاز به دارو درمانی، مشاور، نوجوان را به روانپزشک ارجاع می‌دهد تا در کنار روان‌ درمانی از دارو درمانی نیز کمک بگیرد. روانشناس همچنین با والدین نوجوان صحبت می‌کند و مهارت‌های لازم در برخورد با موقعیت‌های این سن حساس را به آن‌ها آموزش می‌دهد. استفاده از تکنیک‌های آرام سازی مانند ریلکسیشن و مدیتیشن در کنترل استرس و درمان افسردگی موثر است.

راهکارهای پیشگیری از افسردگی نوجوان

او را به انجام ورزش و فعالیت روزانه تشویق کنید.

از یک متخصص نوجوان برای تربیت صحیح فرزندتان کمک بگیرید.

سعی کنید او را درک کنید و همدلانه با او صمیمی شوید.

برایش وقت بگذارید و به نیازهای او توجه کنید.

غذاهای سالم و مقوی را جایگزین فست فود و غذای نامناسب بکنید.

استفاده از فضای مجازی را محدود کنید.

سعی نکنید رفتارهای او را کنترل کنید.

احساساتش را درک کنید و پای صحبت‌هایش بنشینید.

او را تشویق کنید به اندازه کافی بخوابد.

صبور باشید و محیطی حمایتگرانه و امن برایش بسازید.