ویژگی افراد با طرحواره استحقاق و بزرگ منشی (مطلب ارسالی)

طرحواره استحقاق (Entitlement schema)، یکی از ۱۸ طرحواره ناسازگار مطرح شده توسط جفری یانگ است. تله استحقاق باعث می شود تا افراد خودشان را خاص تر و برتر از دیگران بدانند. افراد دارای طرحواره بزرگ منشی به صورت ناسالمی فکر می کنند که افرادی ویژه هستند. افراد با طرحواره استحقاق معتقدند که بسیار بهتر از دیگر افراد هستند و احساس می کنند که باید از حقوق و امتیازات ویژه ای برخوردار باشند. افراد با تله بزرگ منشی نسبت به نیاز ها و خواسته های دیگران بی تفاوت بوده و خود را مستحق سلطه جویی در روابط می دانند. افراد دارای طرحواره بزرگ منشی در روابط روزانه تمایل دارند افراد را کنترل کنند. طرحواره استحقاق یا بزرگ منشی باعث می شود تا افراد دارای این طرحواره همدلی بسیار ضعیفی داشته باشند. 

 

افراد با طرحواره استحقاق در روابط میان فردی می توانند بسیار سلطه گر و  کنترل کننده باشند. از دیگر رفتار های افراد دارای طرحواره استحقاق شامل: رقابت جویی شدید، رفتار های خودخواهانه، نادیده گرفتن قوانین و تحمیل عقیده خود به دیگران می شود. افراد با طرحواره بزرگ منشی گاهی اوقات می توانند بسیار کاریزماتیک باشند و از این راه راه افراد کنترل پذیر و وابسته را تحت نفوذ خود قرار دهند.

نشانه های طرحواره استحقاق

طرحواره استحقاق و بزرگ منشی دارای نشانه ها و ویژگی هایی است که افراد مبتلا به آن را از سایرین متمایز می کند، آشنایی با نشانه های طرحواره استحقاق می تواند در درمان و حل و فصل مشکلات ناشی از آن کمک کننده باشد. نشانه های طرحواره استحقاق عبارت اند از:

مشکل در شنیدن جواب “نه” در پاسخ به درخواست هایشان

علاقه شدید به مورد توجه قرار گرفتن

عدم تمایل به رعایت قوانین و محدودیت های جامعه

متوقع و دارای خواسته های زیاد

تمایل شدید به رقابت با دیگران

ناتوانی در پذیرش اشتباهات

احساس مستحق بودن در بسیاری از شرایط

نادیده گرفتن و بی توجهی به نیاز ها و احساسات دیگران

اولویت قرار دادن خود در همه موارد

بروز رفتار های کنترل کنندگی و سلطه جویی نسبت به افراد

مشکل در پیروی از دستورات

تمایل به در اختیار داشتن همه امکانات

احساس برتری نسبت به دیگران

زودرنجی و حساس بودن افراطی

ویژگی افراد با طرحواره استحقاق و بزرگ منشی

افراد با طرحواره استحقاق ویژگی های خاصی در رفتار خود دارند که آن ها را متمایز از دیگران می کند. ویژگی های رفتاری افراد دارای طرحواره استحقاق آن ها را به شکل افرادی دارای نشانه های خودشیفتگی نشان می دهد. ویژگی افراد با طرحواره استحقاق عبارت اند از:

احساس برتری: افراد دارای طرحواره استحقاق بر این باور هستند که نسبت به دیگران برتری دارند. این افراد در توانایی های خود اغراق کرده و خود را مستحق سلطه جویی بر دیگران می دانند.

اعتقاد به خاص بودن: وجود این طرحواره در ذهنیت افراد باعث می شود که فکر کنند افرادی خاص یا منحصر به فرد بوده و باید با آن ها متفاوت از دیگران رفتار شود. افراد با تله استحقاق توقع دارند که مورد توجه ویژه ای قرار بگیرند.

احساس استحقاق: اعتقاد به خاص بودن در افراد دارای طرحواره استحقاق ممکن است به داشتن احساس استحقاق منجر شود. افراد دارای تله بزرگ منشی ممکن است انتظار داشته باشند که رفتار یا امتیازات خاصی دریافت کنند.

مشکل در همدلی: احساس برتری و اعتقاد به منحصر به فرد بودن افراد با طرحواره بزرگ منشی باعث کاهش میزان همدلی آن ها با دیگران می شود. افراد دارای تله استحقاق احترام کمی به خواسته ها و نیاز های دیگران می گذارند.

علت طرحواره استحقاق

طرحواره استحقاق به دلایل متفاوتی می تواند در افراد ایجاد شود، دلایل متفاوتی که هر کدام به یک شکل باعث شکل گیری تله بزرگ منشی در افراد می شوند. علت ایجاد طرحواره استحقاق در افراد عبارت است از:

والدین سهل گیر و طرحواره استحقاق

افرادی که در خانواده های بسیار آسان گیر بزرگ شده اند یاد گرفته اند که همه چیز در اختیار آن ها باشد. والدین این افراد هیچگاه مخالفتی با آن ها نکرده و همه خواسته های آنان را برآورده کرده اند. در چنین حالتی زمینه برای شکل گیری طرحواره استحقاق در آن ها ایجاد شده است. والدین سهل گیر با در اختیار گذاشتن همه امکانات فارغ از مناسب بودن یا نبودن احساس توقع را در افراد ایجاد می کنند.

طرحواره استحقاق و آزادی بیش از حد

آزاد بودن افراد در زندگی به شکلی که هر کاری که دلشان بخواهد انجام داده و به کسی جواب پس ندهند می تواند باعث شکل گیری طرحواه استحقاق در افراد شود. افرادی که بخصوص در دوران کودکی هیچ نظمی بر رفتار های آنان حاکم نبوده و بدون هیچ کنترلی رفتار کرده اند آماده برخورداری از طرحواره بزرگ منشی هستند.

وابستگی و طرحواره بزرگ منشی

افرادی که در دوران کودکی بیش از به والدین با فرزندان بزرگ تر از خود وابسته بوده اند احتمال شکل گیری طرحواره بزرگ منشی یا استحقاق در آن ها وجود دارد. این افراد یاد نگرفته اند تا مسئولیت پذیر بوده و برای کار های خود تلاش کنند و همیشه عادت دارند تا کارهایشان توسط دیگری انجام شود.

اختلال شخصیت خود شیفته و طرحواره استحقاق

افراد مبتلا به اختلال شخصیت خودشیفته (NPD)، نیز رفتار هایی مشابه رفتار افراد دارای طرحواره استحقاق انجام می دهند. در نتیجه افراد مبتلا به اختلال شخصیت خودشیفته نیز ممکن است دارای طرحواره استحقاق بوده و خود را برتر از دیگران بدانند. این افراد با احساس داشتن توانایی هایی خاص خودشان را یک سر و گردن بالاتر از دیگران می دانند.

انواع طرحواره استحقاق

طرحواره استحقاق به شکل های متفاوتی در افراد رخ داده و بروز پیدا می کند که هر کدام ویژگی مربوط به خود را دارا است. انواع طرحواره استحقاق عبارت است از:

طرحواره استحقاق تکانشی

افراد در طرحواره استحقاق از نوع تکانشی خود را دارای حق بسیار زیادی می دانند و حق به جانب هستند. آن ها بدون احترام به دیگران و توجه به احساسات افراد با آن ها برخورد می کنند. افراد با طرحواره استحقاق رفتار های بدون فکر و در لحظه انجام می دهند و به عواقب کار و رفتار خود فکر نمی کنند. آن ها خود را افرادی ویژه و برتر دانسته و دیگران را بی ارزش می دانند. میزان درک و همدلی افراد با طرحواره استحقاق تکانشگر بسیار ضعیف است.

طرحواره استحقاق وابسته

افراد با طرحواره استحقاق از نوع وابسته، کارها و تکالیف مربوط به خود را بر گردن دیگران انداخته و آن ها را وادار می کنند تا کار هایش را انجام دهند. افراد دارای تله استحقاق ممکن است برای سو استفاده از دیگران خود را افراد ضعیف و نیازمند کمک نشان دهند تا دیگران مجبور به انجام دادن کار آن ها شوند.

طرحواره استحقاق خودشیفته

افرادی که دارای تله استحقاق از نوع خود شیفته هستند، افرادی متوقع اند که خود را شایسته مورد توجه قرار گرفتن دانسته و توقع دارند همه چیز در اختیار آن ها باشد. این افراد می خواهند که همه کارها طبق نظر آن ها انجام شود. این افراد همچنین خودشان را بسیار خاص می دانند. این افراد دلشان می خواهد هر کاری را که دوست دارند اناجم دهند و کسی از آن ها ایراد نگیرد.

طرحواره استحقاق و رابطه

افراد دارای طرحواره استحقاق در روابط میان فردی خود بخصوص روابط عاطفی، مشکلات زیادی را برای خود و اطرافیانشان ایجاد می کنند. این افراد با مستحق دانستن خود، ایراد های زیادی را از شریک عاطفی شان گرفته و سعی می کنند او را بسیار کنترل کنند. تحمل شنیدن پاسخ “نه” را نداشته و در تمام شرایط می خواهند توجه زیادی را دریافت کنند و همه امکانات در اختیار آن ها باشد. افراد با طرحواره استحقاق در رابطه با شریک عاطفی و دیگر افراد نزدیک به خود همدلی بسیار کم و سطح پایینی از خود بروز می دهند. افراد با تله استحقاق همه چیز رابطه را برای خود می خواهند و به حقوق طرف مقابل احترام نمی گذارند.

سبک های مقابه ای طرحواره استحقاق

افراد با طرحواره استحقاق ممکن است روش های رفتاری متفاوتی را برای کنار آمدن و مقابله با طرحواره استحقاق انتخاب کنند. سبک های مقابله ای طرحواره استحقاق عبارت است از:

اجتناب: در سبک مقابله ای اجتناب فرد دارای طرحواره استحقاق، از اشخاص یا محیط هایی که ممکن است رفتار های او را زیر سوال برده اجتناب کنند. همچنین ممکن است از قرار گرفتن کنار افرادی که احساس می کنند از آن ها بهتر اند دوری کنند.

جبران بیش از حد: افراد دارای سبک مقابله ای جبران بیش از حد، رفتاری مخالف رفتار های مرسوم در طرحواره استحقاق انجام می دهند. این افراد به جای متوقع بودن و برتر دانستن خود بسیار مطیعانه و فروتنانه رفتار می کنند.

تسلیم: افراد دارای طرحواره بزرگ منشی یا استحقاق در سبک مقابله ای تسلیم، خودشان را کاملا مستحق دریافت توجه و امکانات ویژه می دانند. این افراد نسبت به دیگران بی تفاوت بوده و ارزشی برای آن ها قائل نیستند.

درمان طرحواره استحقاق

درمان طرحواره استحقاق با استفاده از رواندرمانی انجام می شود. اصلی ترین نوع رواندرمانی طرحواره استحقاق، طرحواره درمانی است. افراد به منظور شناسایی، تشخیص و درمان طرحواره های ناسازگار خود از جمله طرحواره استحقاق یا بزرگ منشی می توانند به یک روانشناس خوب مراجعه کنند. روانشناس با بررسی سابقه زندگی و رخداد های آن و همچنین نشانه های طرحواره استحقاق می تواند به درمان طرحواره بزرگ منشی کمک کند.

طرحواره درمانی: در درمان طرحواره استحقاق با بررسی شیوه ارتباط افراد با محیط و افراد مهم زندگی خود به ویژه والدین به اصلاح طرحواره های ناسازگار و جایگزینی آن ها به شکلی سالم تر می پردازد. از روش ها و تکنیک های رایج در درمان طرحواره بزرگ منشی با استفاده از طرحواره درمانی می توان موارد زیر را نام برد:

بازسازی شناختی به منظور اصلاح افکار و باور ها

تصویر سازی یا ایفای نقش به منظور باز یادآوری رویداد ها و اصلاح آن ها

تصویر سازی هیجانی به منظور بررسی هیجانات و احساسات ناسالم

باز والدینی به منظور رفع نیاز ها و امیال بر طرف نشده

رهایی از طرحواره استحقاق

در کنار درمان اصلی طرحواره استحقاق، یعنی طرحواره درمانی راهکار های زیر می تواند در مقابله با طرحواره بزرگ منشی مفید و کارآمد باشد. راه هایی رهایی از طرحواره استحقاق عبارت اند از:

شناسایی طرحواره استحقاق در خود و باور به مشکل ساز بودن آن

درک این نکته که هیچ کس برتر از دیگری نیست

افزایش توانایی تحمل شنیدن پاسخ منفی به در خواست ها

افزایش قدرت همدلی و درک متقابل دیگران

به چالش کشیدن افکار در مورد منحصر به فرد بودن

افزایش احترام و ارزش گذاری به دیگران

کاهش تخریب دیگران برای رسیدن به اهداف خود

در نظر گرفتن حق و حقوق دیگر افراد