مطالب ارسالی به ما: علائم وسواس در سنین مختلف

اختلال وسواسی-جبری Obsessive-Compulsive Disorder (OCD)

وسواس چک‌کردن (Checking OCD) یکی از زیرنوع‌های اختلال وسواسی-جبری است که در آن فرد دچار نگرانی‌ها و اضطراب‌های شدیدی در مورد نیروی اجرایی عملیات معمولی و روزمره می‌شود. افراد مبتلا به وسواس چک‌کردن، به طور مداوم بررسی‌ها و اقداماتی را تکرار می‌کنند تا از درستی و کامل بودن آن‌ها اطمینان حاصل کنند و از ممکن بودن خطا و خسارت‌ها جلوگیری کنند. این اقدامات ممکن است به صورت فیزیکی باشند مثل بررسی‌ کردن قفل درب‌ها، تأیید خاموش بودن اجاق یا بررسی‌ کردن دفترچه‌ها و مدارک، یا به صورت ذهنی باشند مثل تکرار عبارت‌های خاص به صورت منظم یا بررسی‌های ذهنی. 

 

علائم و نشانه‌های وسواس چک‌کردن شامل موارد زیر می‌شوند:

1. تکرار مستمر: افراد مبتلا به وسواس چک‌کردن به طور مداوم یک عملی را تکرار می‌کنند، مثلاً چندین بار قفل درب را بررسی می‌کنند.

2. نگرانی شدید از خطا و خسارت: آن‌ها به طور غیرمعقولی از خطاها و خسارات پتانسیلی نگران هستند و این نگرانی‌ها از حد معمول فراتر می‌روند.

3. اطمینان‌طلبی: افراد مبتلا به وسواس چک‌کردن به دنبال اطمینان‌های مداوم هستند و تکرار عملیات تا حدی است که احتمال وقوع هیچ خطا یا مشکلی وجود نداشته باشد.

4. صرف وقت زیاد: انجام اقدامات و بررسی‌های تکراری باعث صرف وقت زیادی از زندگی فرد می‌شود و ممکن است بر زندگی روزمره‌اش تأثیر منفی بگذارد.

5. مخفی‌کاری: افراد ممکن است تمام اقدامات خود را مخفیانه انجام دهند و از دیگران پنهان کنند.

6. اختلال در کار و روابط: وسواس چک‌کردن ممکن است باعث اختلال در کار و روابط افراد شود؛ زیرا ممکن است به عملکرد آن‌ها و توانایی‌های روزمره‌شان آسیب برساند.

تمایل به یکباره وسواس‌وارسی کردن نیز نشانه‌ای از اختلال وسواسی-جبری است که به “وسواس وارسی” (Just Right OCD) معروف است. در این وسواس، افراد نیاز دارند تا همه چیز به گونه‌ای کامل و دقیق انجام شود و هرگونه کوچکترین نقص یا ناهماهنگی در کار یا رفتار آن‌ها، برایشان آزاردهنده می‌شود. آن‌ها اغلب با احساس عدم رضایتی مواجه می‌شوند تا وقتی که همه چیز به نظرشان “دقیق و کامل” باشد.

علائم وسواس در سنین مختلف

علائم وسواس (OCD) می‌توانند در سنین مختلف ظاهر شوند و بسته به سن کودک یا نوجوان، شکل‌ها و محتوای آن‌ها ممکن است تغییر کند. در ادامه، علائم وسواس در سنین مختلف زندگی برای کودکان، نوجوانان و بزرگسالان توضیح داده شده است:

برای کودکان:

1. وسواس‌های ارتباطی: کودکان ممکن است علائم وسواسی مرتبط با بیماری‌ها و عفونت‌ها نشان دهند، مانند خواستن از والدینشان که دست‌ها یا اشیا را بارها بشویند.

2. وسواس‌های تکرار: کودکان ممکن است به طور مداوم خواسته‌هایی را تکرار کنند؛ مثلاً چندین بار کتاب‌ها را به صورت خاصی در کتابخانه‌شان بچینند یا قدم‌های خاصی را بچینند.

3. وسواس‌های جمع‌آوری: بعضی از کودکان ممکن است نیاز داشته باشند اشیا خاصی را جمع‌آوری کنند و حتی در برخی موارد از لحاظ اجتماعی و مدرسه‌ای از این بهای نگرانی‌ها آسیب ببینند.

برای نوجوانان:

1. وسواس‌های مرتبط با تحصیل: نوجوانان ممکن است از انجام تکرارها و بررسی‌هایی برای اطمینان حاصل کردن از درستی کارهای تحصیلی‌شان استفاده کنند. مثلاً چندین بار پاسخ‌های تمرین‌های خود را بررسی کنند.

2. وسواس‌های مرتبط با ظاهر: نوجوانان ممکن است به طور مداوم بر روی ظاهر خود و یا لباس‌هایشان تأکید کنند و بررسی‌های مکرری انجام دهند تا مطمئن شوند که به نظر دیگران مناسب می‌آیند.

3. وسواس‌های اجتماعی: نوجوانان ممکن است نگران وقوع خطاهای اجتماعی باشند و بررسی‌ها و تکرارهایی انجام دهند تا از رفتارهای خود اطمینان حاصل کنند.

برای بزرگسالان:

1. وسواس‌های مرتبط با کثرت‌ها و آلودگی: بزرگسالان ممکن است به طور مداوم به شستشو، ضدعفونی کردن و جلوگیری از آلودگی توجه کنند.

2. وسواس‌های شمارشی و ترتیبی: بزرگسالان ممکن است نیاز به انجام تعداد خاصی از اقدامات یا کارها را داشته باشند و به ترتیب خاصی از کارها پایبند باشند.

3. وسواس‌های مذهبی: برخی از بزرگسالان ممکن است به طور مداوم اعمال مذهبی خاصی را تکرار کنند یا برخی از اعتقادات دینی را بررسی کنند.

مهم است بدانید که این توصیف‌ها فقط مثال‌هایی از وسواس‌ها هستند و علائم می‌توانند در هر سنی و شکل‌های مختلفی ظاهر شوند. اگر فردی علائم وسواسی نشان می‌دهد و زندگی روزمره‌اش را تحت تأثیر قرار می‌دهد، مشاوره و درمان حرفه‌ای را به طرح مشکل خود در اختیار گرفته تا بهبودی داشته باشد.

انواع وسواس چک کردن

وسواس چک‌کردن (Checking OCD) یکی از زیرنوع‌های اختلال وسواسی-جبری (OCD) است که در آن فرد دچار نگرانی‌ها و اضطراب‌های شدیدی در مورد نیروی اجرایی عملیات معمولی و روزمره می‌شود. وسواس چک‌کردن، به طور مداوم بررسی‌ها و اقداماتی را تکرار می‌کند تا از درستی و کامل بودن آن‌ها اطمینان حاصل کند و از ممکن بودن خطا و خسارت‌ها جلوگیری کند. این اقدامات ممکن است به صورت فیزیکی باشند مثل بررسی‌ کردن قفل درب‌ها، تأیید خاموش بودن اجاق یا بررسی‌ کردن دفترچه‌ها و مدارک، یا به صورت ذهنی باشند مثل تکرار عبارت‌های خاص به صورت منظم یا بررسی‌های ذهنی.

انواع مختلف وسواس چک‌کردن عبارت‌اند از:

1. وسواس چک‌کردن برای خاموش بودن اجاق و لامپ‌ها: افراد ممکن است بارها و بارها اجاق یا لامپ‌ها را بررسی کنند تا اطمینان حاصل کنند که آن‌ها خاموش هستند و خطری وجود ندارد.

2. وسواس چک‌کردن درب‌ها و پنجره‌ها: فرد ممکن است مکرراً درب‌ها و پنجره‌ها را بررسی کند تا اطمینان حاصل کند که همه چیز به خوبی بسته شده و امنیت فضا را تضمین کند.

3. وسواس چک‌کردن مرتبط با اشیا شخصی: فرد ممکن است به طور مداوم کیف‌ها، کارت‌ها، موبایل و اشیا شخصی دیگر خود را بررسی کند تا از کامل بودن آن‌ها اطمینان حاصل کند و نگران از دست دادن یا فراموش کردنشان نباشد.

4. وسواس چک‌کردن از لحاظ بهداشتی: شامل مواردی مانند بررسی‌های مکرر دست‌شویی، ضدعفونی کردن اشیا، یا اجرای روتین‌های بهداشتی خاص قبل از خواب یا بیدار شدن است.

5. وسواس چک‌کردن مرتبط با تعداد: فرد ممکن است به صورت تکراری و بیش از حد به شمارش اشیا یا انجام کارها بپردازد تا تعداد صحیح و دقیق را تأیید کند.

6. وسواس چک‌کردن مذهبی: افراد ممکن است به طور مکرر و با احترام خاص اقدامات مذهبی خود را انجام دهند تا از درستی و کامل بودن آن‌ها اطمینان حاصل کنند.

7. وسواس چک‌کردن مرتبط با خطاها: فرد ممکن است بر روی کارها و عملکرد خود تمرکز زیادی داشته باشد و مدام بررسی کند که خطا و خسارتی رخ نداده است.

توجه داشته باشید که این لیست تمام انواع وسواس چک‌کردن را پوشش نمی‌دهد و هر فرد ممکن است دچار نوع یا نوع‌های مختلفی از این وسواس باشد.

عوارض وسواس وارسی‌ کردن

علت اختلال وسواس وارسی کردن (Just Right OCD) هنوز به طور دقیق مشخص نشده است. این نوع از اختلال وسواسی-جبری (OCD) با وسواس‌های مرتبط با ترتیب، دقت، و تکمیلیته مرتبط می‌شود. عوارض وسواس وارسی کردن می‌توانند بر زندگی فرد تأثیرات منفی بگذارند و کیفیت زندگی او را کاهش دهند. این عوارض شامل موارد زیر می‌شوند:

1. افزایش اضطراب: فرد مبتلا به وسواس وارسی کردن با افکار مداوم درباره نیاز به دقت و تکمیلیته بیش از حد، احساس اضطراب زیادی تجربه می‌کند. این اضطراب ممکن است به طور چشمگیری زندگی روزمره‌اش را مختل کند و باعث مشکلات در کار و ارتباطات اجتماعی او شود.

2. صرف وقت زیاد: فرد مبتلا به این اختلال ممکن است صرف وقت زیادی برای انجام تکرارها و بررسی‌های خود بکند. این ممکن است به معنای هدر دادن وقت زیاد در روزمره و کاهش بهره‌وری در کارها و وظایف مختلف باشد.

3. کاهش کیفیت زندگی: وسواس وارسی کردن ممکن است باعث کاهش کیفیت زندگی فرد شود. این مشکلات ممکن است شامل تعداد کمتری از فعالیت‌های لذت‌بخش، ایجاد مشکلات در روابط اجتماعی، و افزایش احساس ناراحتی و استرس باشد.

4. خستگی و خسته شدگی: بررسی‌ها و تکرارهای مداوم می‌توانند باعث خستگی فیزیکی و روانی شوند و فرد را خسته و بی‌انگیزه کنند.

5. ایجاد مشکلات روان‌شناختی: افراد مبتلا به وسواس وارسی کردن ممکن است دچار افکار مختل مثبت یا منفی، اضطراب، افسردگی و یا اختلالات خواب شوند.

6. انزوا: برخی از افراد ممکن است به علت احساس ناراحتی و استرس از روابط اجتماعی دوری کنند و به انزوا بروند

7. مشکلات مالی: برخی از افراد ممکن است به دلیل صرف هزینه‌های بیش از حد برای اقدامات تکراری و بررسی‌ها، با مشکلات مالی مواجه شوند.

علت اختلال وسواس چک‌ کردن

علت دقیق اختلال وسواس چک‌کردن (Checking OCD) همچنان موردی است که تحقیقات علمی هنوز به طور کامل نتوانسته است مشخص کند. اما برخی از عوامل معمولاً به عنوان علل احتمالی این اختلال مطرح می‌شوند. این عوامل می‌توانند شامل موارد زیر باشند:

1. عوامل ژنتیکی: وجود ژنتیکی در خانواده که به اختلال‌های اضطرابی مرتبط با OCD اشاره دارد، ممکن است نقشی در بروز وسواس چک‌کردن نیز داشته باشد. اگر فردی از خانواده اختلال OCD داشته باشد، احتمال ابتلا به این اختلال برای افراد دیگر در خانواده افزایش می‌یابد.

2. عوامل مغزی و شیمیایی: نواحی خاص مغزی و ترکیب شیمیایی مواد شیمیایی مغز ممکن است در بروز وسواس چک‌کردن نقش داشته باشند. سطح نوروترانسمیترها مانند سروتونین و دوپامین نیز می‌توانند بر وسواس‌ها تأثیرگذار باشند.

3. تجربیات زندگی: تجربه‌های ناخوشایند یا تراوش اضطراب از رویدادها یا موقعیت‌های خاص ممکن است در تقویت وسواس‌ها و چک‌کردن‌ها نقش داشته باشد.

4. استرس و نگرانی: استرس و نگرانی ممکن است عاملی باشند که وسواس‌ها را تشدید کنند یا به وجود آورند.

5. نقش‌آفرینی شناختی: مدل‌های شناختی مبتنی بر نقش‌آفرینی ممکن است نقشی در بروز وسواس چک‌کردن داشته باشند. در این مدل‌ها، افراد با باورها و افکار نادرست درباره مخاطرات و خطاها در کارها و رفتارهای خود مواجه می‌شوند.

ترکیبی از این عوامل و شرایط ممکن است باعث بروز وسواس چک‌کردن شود. این اختلال به صورت مرتبط با علل ژنتیکی، زیستی و محیطی به وجود می‌آید و برای افراد مختلف ممکن است علل مختلفی داشته باشد.

تشخیص اختلال وسواس چک‌ کردن

تشخیص اختلال وسواس چک‌کردن (Checking OCD) نیاز به ارزیابی توسط متخصصین روان‌شناس یا روان‌پزشک دارد. این ارزیابی براساس مصاحبه‌ها، مشاهدات، و استفاده از ابزارها و پرسش‌نامه‌های استاندارد مرتبط با اختلال وسواسی انجام می‌شود. مراحل مهمی که در تشخیص وسواس چک‌کردن می‌تواند وارد شود عبارت‌اند از:

1. مصاحبه: در این مرحله، متخصص به طور دقیق به شکایات و علائمی که فرد تجربه می‌کند گوش می‌دهد. این شامل جزئیات درباره نوع وسواس‌ها، تکرارها، زمان و مکان بروز آن‌ها و نحوه تأثیرگذاری بر زندگی روزمره فرد است.

2. استفاده از پرسش‌نامه‌ها و ابزارهای ارزیابی: متخصص می‌تواند از پرسش‌نامه‌ها و ابزارهای استاندارد مرتبط با اختلال وسواسی استفاده کند تا شدت علائم و اثر آن‌ها را ارزیابی کند. برخی از معروف‌ترین پرسش‌نامه‌ها عبارت‌اند از “پرسش‌نامه عملکرد بیماری وسواس‌اجباری” (Y-BOCS) و “پرسش‌نامه علائم وسواسی-جبری” (OCI).

3. بررسی تاریخچه: متخصص ممکن است تاریخچه پیشین فرد را بررسی کند تا علل و اشتباهات احتمالی در زمینه اختلال وسواسی شناسایی کند.

4. معاینه روان‌شناختی: در این مرحله، متخصص ممکن است روان‌شناختی فرد را بررسی کند تا باورها، افکار، و شیوه‌های رفتاری و عملکردی او را مورد ارزیابی قرار دهد.

5. بررسی عوارض: متخصص بررسی می‌کند که وسواس‌ها و تکرارها چگونه بر زندگی روزمره، کار، و روابط اجتماعی فرد تأثیر می‌گذارند.

پس از تشخیص اختلال وسواس چک‌کردن، متخصص می‌تواند برنامه درمانی مناسبی برای کاهش علائم و بهبود کیفیت زندگی فرد تعیین کند.

اختلالات مرتبط با اختلال وسواس چک‌ کردن

اختلال وسواس چک‌کردن (Checking OCD) یکی از زیرنوع‌های اختلال وسواسی-جبری (OCD) است. افراد مبتلا به این اختلال معمولاً تمایل دارند که به طور مداوم و مکرر اقداماتی را تکرار کنند تا از درستی، کاملیته و کاهش مخاطرات احتمالی اطمینان حاصل کنند. این اقدامات می‌تواند به صورت فیزیکی (مثل بررسی قفل‌ها، اجاق، پنجره‌ها و…) یا ذهنی (مثل تکرار عبارات یا فکرها) باشد.

در زیر، چند نوع اختلال مرتبط با وسواس چک‌کردن که برخی از علائم آن‌ها به هم واقعه‌ای است با اختلال وسواس چک‌کردن ذکر شده‌اند:

1. اختلال ترتیب‌گرایی (Ordering OCD): افراد مبتلا به این اختلال تمایل دارند که اشیا را به ترتیب خاصی بچینند و کاملیته و دقت را در ترتیب‌دهی و تنظیم موارد مختلف تأکید داشته باشند.

2. اختلال بررسی (Checking OCD): افراد با اختلال بررسی دچار ترجیح دادن ورود به چرخه‌های تکراری برای بررسی و کنترل اشیا، اعمال یا فعالیت‌ها می‌شوند تا از درستی و کمیت آن‌ها اطمینان حاصل کنند.

3. اختلال وسواسی-فکری (Pure-O OCD): افراد با این اختلال تمایل دارند که فکرها، تصاویر یا تصویر‌ها به صورت مداوم در ذهن آن‌ها حضور داشته باشند و تحت تأثیر این فکرها و احساسات قرار گیرند.

4. اختلال عقب‌گرایی (Backward OCD): افراد با این اختلال تمایل دارند که به صورت مداوم به گذشته و اتفاقات گذشته فکر کنند و از عدم انجام صحیح یا کامل آن‌ها نگران باشند.

توجه داشته باشید که این اختلالات مرتبط با وسواس چک‌کردن نمی‌توانند همه علایم و نمونه‌ها را شامل شوند و بسته به شدت، میزان تداخل با زندگی روزمره و شکل نمایاندن علائم، ممکن است متفاوت باشند.

چرخه‌ وسواس وارسی‌ کردن

چرخه وسواس وارسی کردن (Just Right OCD) مشابه دیگر زیرنوع‌های اختلال وسواسی-جبری (OCD) از چرخه‌های خاصی تشکیل شده است. در این چرخه، فرد مبتلا به وسواس وارسی کردن احساس نیاز به دقت و کاملیته زیادی در انجام فعالیت‌ها، اقدامات یا کارهای روزمره دارد. این چرخه به طور معمول شامل مراحل زیر است:

1. ایجاد نیاز به دقت و کاملیته: در این مرحله، فرد به دلیل احساس نیاز به دقت و کاملیته بیش از حد در انجام فعالیت‌ها یا انجام چک‌کردن‌های مکرر آغاز می‌کند. این احساس ممکن است به خاطر ترس از خطاها، آسیب‌رساندن به کسی یا خود، یا ایجاد ناهنجاری و زشتی باشد.

2. انجام اقدامات تکراری: در این مرحله، فرد مبتلا به وسواس وارسی کردن اقداماتی را تکرار می‌کند تا از کامل بودن و صحت انجام آن‌ها اطمینان حاصل کند. این اقدامات ممکن است به صورت فیزیکی (مثل بررسی‌ها، ترتیب‌ها و…) یا ذهنی (مثل تکرار فکرها، دستورات یا عبارات) باشند.

3. کاهش اضطراب موقت: انجام اقدامات تکراری معمولاً باعث کاهش اضطراب موقت در فرد می‌شود. این احساس کاهش اضطراب، ممکن است باعث تقویت چرخه وسواس وارسی کردن شود و فرد را ترغیب به تکرار مجدد اقدامات کند.

4. بازگشت اضطراب و تکرار چرخه: با گذشت زمان، اضطراب در فرد مجدداً افزایش می‌یابد و چرخه وسواس وارسی کردن تکرار می‌شود. این چرخه به طور مداوم ادامه دارد و ممکن است زمان و انرژی زیادی از فرد بگیرد.

این چرخه وسواس وارسی کردن ممکن است تا حدی باعث محدودیت‌ها و مشکلات در زندگی روزمره فرد شود و از انجام وظایف معمولی و بهره‌وری در کارها و ارتباطات اجتماعی او مانع شود.

درمان وسواس چک‌ کرد

درمان وسواس چک‌کردن (Checking OCD) به عنوان یکی از زیرنوع‌های اختلال وسواسی-جبری (OCD)، بهتر است توسط متخصصین روان‌شناس یا روان‌پزشک با تجربه در این حوزه انجام شود. درمان وسواس چک‌کردن به صورت ترکیبی از روش‌ها و مداخله‌ها انجام می‌شود که می‌تواند شامل موارد زیر باشد:

1. روان‌درمانی شناختی-رفتاری (CBT): این روش درمانی یکی از موثرترین و پرکاربردترین روش‌ها در درمان OCD است. در CBT، فرد با متخصص برای شناخت و مدیریت افکار نادرست و افکار وسواسی کار می‌کند. همچنین، اقدامات تکراری و چک‌کردن‌ها تحت کنترل قرار می‌گیرند و فرد یاد می‌گیرد که با اضطراب و نگرانی‌ها کنار بیاید و از انجام اقدامات تکراری خودداری کند.

2. اعمال شناختی: این روش به فرد کمک می‌کند تا باورها و افکار نادرست خود را شناسایی کند و آن‌ها را با ادله و مدرک‌های قوی‌تری که برخاسته از تجربیات و واقعیت‌های زندگی خود دارد، مقابله کند.

3. تمرینات آگاهی: این تمرین‌ها به فرد کمک می‌کند تا در زندگی حاضر بماند و با حالت‌های ذهنی و احساسی ناخوشایند مثل اضطراب و نگرانی مواجه شود بدون آنکه به تکرار اقدامات وسواسی از جمله چک کردن بپردازد.

4. تحریک الکتریکی مغناطیسی (TMS): TMS یک روش جدید درمانی است که به کمک آن، با استفاده از میدان‌های مغناطیسی، فعالیت غیردرمانی روی برخی نواحی مغز تضعیف می‌شود. این روش ممکن است برای برخی افراد با OCD که به درمان‌های دیگر پاسخ نداده‌اند، مفید باشد.

5. داروها: در موارد شدید وسواس چک‌کردن، ممکن است متخصص داروهای ضدافسردگی و آنکسیولیتیک (مهارکننده اضطراب) تجویز کند تا به کنترل علائم کمک کنند.

به علت ویژگی‌های فردی و شدت علائم، درمان وسواس چک‌کردن باید توسط یک متخصص روان‌شناس یا روان‌پزشک مشخص شود و باید متناسب با نیازها و وضعیت فرد طراحی شود. همچنین، همکاری و همراهی خانواده نیز در برنامه درمانی می‌تواند موثر باشد.

هدف از وسواس وارسی کردن

هدف از وسواس وارسی کردن (Just Right OCD)، که یکی از زیرنوع‌های اختلال وسواسی-جبری (OCD) است، به طور کلی برای کسب احساس کاملیته، دقت، و رضایت در انجام فعالیت‌ها و اقدامات روزمره است. افراد مبتلا به این نوع اختلال وسواسی ممکن است به دلیل ترس از خطاها، ناتمام بودن یا ایجاد نقص در کارها و اقدامات خود، به صورت مکرر و مداوم اقدام به چک‌کردن‌های متعدد کنند تا اطمینان حاصل کنند که همه چیز به درستی و کامل انجام شده است.

در زیرنوع وسواس وارسی کردن، افراد ممکن است به دلیل افکار وسواسی مثل “آیا کاری که انجام دادم به صورت کامل بوده؟”، “آیا اشیایی درست مرتب شده‌اند؟”، “آیا همه چیز به درستی قرار گرفته است؟” و یا “آیا انجام اقداماتی که مرتبط با کارها هستند، به درستی و کامل انجام شده است؟” مشغول به تفکر و انجام تکرارهایی می‌شوند.

اهمیت این نوع وسواس در این است که علائم آن ممکن است به طور محسوسی زندگی روزمره فرد را تحت تأثیر قرار دهد و او را از انجام کارها و اقدامات معمولی مانند رفت و آمد، کارهای منزل، مطالعه، و روابط اجتماعی با دیگران بازدارد.

هدف اصلی درمان وسواس وارسی کردن، بهبود کیفیت زندگی فرد است. این هدف با کاهش شدت علائم وسواسی، کاهش اقدامات تکراری، افزایش مهارت‌های مقابله با افکار وسواسی، و ارتقاء احساس کنترل بر فکرها و احساسات محقق می‌شود.